Historia
ZAPISANA ZŁOTYMI GŁOSKAMI – HISTORIA „JEDYNKI”
ZANIM WYBRZMIAŁ PIERWSZY DZWONEK …
W 1863 r. z inicjatywy brzeskiego pasamonika (rzemieślnika trudniącego się wyrobem pasmanterii) Roberta Schaerffa powstała w Brzegu szkoła dokształcająca rzemiosła, która mieściła się w budynku dawnej szkoły farnej św. Mikołaja na rogu ul. Długiej i Św. Mikołaja (Polskiej). Dom Rzemiosła został wzniesiony w 1867 r. Na fasadzie widnieje napis „Gewerbehaus, Robert-Schaerff-Stiftung” (Dom Rzemiosła, fundacja Roberta Schaerffa).
W lipcu 1870 r. zapadła decyzja o wzniesieniu nowego gmachu szkolnego przy ul. Lipowej (Chrobrego). Autorem projektu był znany wrocławski architekt Karl Johann Bogislaw Lüdecke.
Karl Lüdecke był znanym wrocławskim architektem, autorem ponad 100 realizacji architektonicznych, które dziś stanowią ważną część dziedzictwa kulturowego na Śląsku. Większość z nich stanowią projekty budowy bądź przebudowy śląskich rezydencji. Wśród tego zbioru znajduje się też projekt przebudowy budynku bramnego niemodlińskiego zamku.
Więcej o architekcie naszej szkoły.
Budowę rozpoczęto jesienią 1871 r., a uroczyste otwarcie miało miejsce 21. listopada 1873 r. Koszty budowy wyniosły 65 tys. talarów. Dom Rzemiosła i szkoła tworzyły zatem pierwotnie całość. Projekt gmachu szkoły wzbudził takie zainteresowanie, że ministerstwo handlu wysłało go na wystawę światową do Wiednia.
W budynku szkoły w latach 1888 - 1903 mieściło się także prywatne liceum dla dziewcząt, zaś w latach 1891 - 1907 – ewangelickie seminarium nauczycielskie. Wówczas gmach szkoły nazywano „żółtą krową. W części budynku mieszczącej dziś Kościół Zielonoświątkowy jeszcze przed wojną powstało pierwsze brzeskie muzeum. W latach trzydziestych w gmachu dzisiejszej szkoły mieściła się ewangelicka szkoła ludowa dla chłopców I, ewangelicka szkoła ludowa dla chłopców II (były to przypuszczalnie dwie równolegle szkoły, nauka w szkołach ludowych trwała 8 lat) i miejska szkoła specjalna (szkoła dla dzieci specjalnej troski). Obiekt nie został zniszczony podczas II wojny światowej i już 4 września 1945 roku otwarto tutaj pierwszą polską placówkę oświatową - Szkołę Podstawową nr 1.
ROK 1945
Początki były bardzo trudne, ponieważ dopiero skończyła się II wojna światowa. W lipcu 1945r. miasto czyniło przygnębiające wrażenie: ruiny, brak wszystkiego. By mogło się odradzać to piękne miasto nad Odrą, należało zaczynać od nowa, należało pomyśleć o przyszłości, a cóż może się do tego lepiej przyczynić niż nauka, tym bardziej że przez ostatnie lata, w ogarniętym wojną mieście nie było to możliwe.
Zorganizowany został referat szkolny, którego pierwszym referentem został. Pan Rytlewski Henryk. Do współpracy zaprosił Pana Stanisława Jeczenia, któremu zlecił misję utworzenia polskiej szkoły na terenie Brzegu, powierzając mu jednocześnie funkcję kierownika. Pan Jeczeń po oglądnięciu całego miasta zwrócił uwagę na budynek przy ulicy Roli Żymierskiego 8 (obecna B. Chrobrego). Był to budynek 2-piętrowy, murowany, w którym to właśnie od 1890r. mieściła się niemiecka szkoła powszechna i zawodowa.
Dla pionierów było to wyzwanie. Aby miasto mogło normalnie funkcjonować, musiała ruszyć oświata. Budynek był w opłakanym stanie, bowiem w czasie wojny mieścił się w nim szpital wojskowy. Trzeba było wynieść tony śmieci, brudu, nieczystości, połamane sprzęty szkolne, słowem zaczynać trzeba było wszystko od podstaw. Mimo, że sam gmach nie został zniszczony, to jednak brakowało okien, drzwi, koniecznego wyposażenia dydaktycznego. Trzeba było wziąć się do żmudnej, ofiarnej pracy, by usunąć ślady wojny. Zaczęło się odnawianie, bielenie, mycie, czyszczenie.
Ogromnym wysiłkiem i samozaparciem nauczycieli uporządkowano parter i pierwsze piętro, a efektem tych działań było uporządkowanie gmachu szkoły do końca sierpnia 1945 roku, tak, aby we wrześniu mógł rozpocząć się nowy rok szkolny. Ogłoszono zapisy do szkoły. W planowanym terminie rozpoczęła pracę Szkoła nr 1.
4 IX 1945 roku rozpoczęła rok szkolny Szkoła Podstawowa nr 1 przy ul. Bolesława Chrobrego mająca swą siedzibę do dzisiaj w starych murach.
Pierwsi nauczyciele „Jedynki" to: p. Helena Zwiernicka, p. Eugenia Andryasiewicz, p. Wiesława Andraysiewicz , p. Wanda Cotadze, p. Helena Łuczyńska, p. Elżbieta Wojtowicz, p. Maria Łuczyńska, p. Maria Szlęzak, p. Aniela Król i ks. Józef Śmietana. Do grona pierwszych siedmiu nauczycieli do szkoły przy obecnej ulicy Bolesława Chrobrego dołączył pan Jakub Jurek.
Pierwszym kierownikiem Szkoły Nr 1 był p. Stanisław Jeczeń do 28 II 1946 r., który odszedł na własną prośbę, przenosząc się do Świdra k. Warszawy. Od 8 V 1946 funkcję kierownika Szkoły sprawował p. Andrzej Lubiński.
Naukę rozpoczęło 114 uczniów w wieku 7 do 17 lat. Był to duży sukces, który miał olbrzymi wpływ na sposób myślenia pierwszych przybyszów. Mogli naocznie przekonać się, że życie w mieście normalnieje, można zatem myśleć o osiedleniu się w nim na stałe. Psychoza wojny była przecież jeszcze bardzo silna, wielu bało się powrotu Niemców.
W szkole rozpoczęły naukę dzieci wojny, sieroty, dzieci kalekie, wynędzniałe, źle ubrane, ciągle głodne, potrzebujące pomocy, wsparcia fizycznego i moralnego. Do szkoły trafiła młodzież o różnym poziomie umysłowym i wiekowym.
W październiku zwołano zebranie rodziców na którym wybrano pierwszy Komitet Rodzicielski. Przewodniczącym został Pan Aleksander Partyka. W tym samym miesiącu uruchomiono stołówkę, która rozpoczęła wydawanie posiłków.
Nauczyciele mieli podwójne obowiązki nauczania i zdobywania pieniędzy na pomoc najbardziej potrzebującym uczniom, którzy potrzebowali wiele. Zaczęto myśleć o wyposażeniu biblioteki szkolnej, organizowano kursy dokształcające dla młodzieży. W niewielkim czasie powstała szkoła podstawowa dla pracujących, dla osób starszych chcących uzupełnić wykształcenie. Wielkim zadaniem dla nauczycieli była likwidacja analfabetyzmu.
W maju 1946 roku szkoła była po raz pierwszy wizytowana przez inspektora szkolnego Stanisława Dużyńskiego, a w czerwcu 1946r. wizytatora Jana Reitera, który bardzo pochlebnie wypowiadał się o funkcjonowaniu szkoły. Końcem czerwca odbyło się posiedzenie Rady Pedagogicznej na którym podsumowano pierwszy rok pracy. Na ogólną liczbę dzieci 317 promocję otrzymało 250 uczniów.
28 czerwca 1946 roku odbyło się uroczyste zakończenie pierwszego na Ziemiach Odzyskanych roku szkolnego.
Następne lata to ogromny wysiłek i ofiarna postawa nauczycieli pracujących w trudnych warunkach, bez pomocy naukowych, przy bardzo zróżnicowanym poziomie umysłowym dzieci. Rozpoczęły działalność organizacje uczniowskie ZHP, PCK, Spółdzielnia Uczniowska. Młodzież szkolna włączyła się aktywnie w nurt życia środowiska, biorąc udział w szeregu imprez i uroczystościach.
W latach 1945-1950 było brak stabilizacji wśród grona pedagogicznego. Wojna doprowadziła do spustoszenia w szeregach pedagogów. W poszczególnych latach zawieszone było nauczanie niektórych przedmiotów (np. fizyki, chemii, biologii przez dwa miesiące w 1948r., przedmiotów artystycznych w roku szkolnym 1949/1950).
W roku 1950 pan Jakub Jurek został mianowany kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 1. Pozostawał na tym stanowisku długie 20 lat. Powoli poprawiała się baza materialna szkoły, sukcesywnie przybywało uczniów. Dzięki zwiększonym funduszom na cele oświaty polepszyła się sytuacja. Dużą rolę w szkole odgrywał Komitet Rodzicielski. Organizowane były np. zabawy, dochód z których przeznaczono na jej rozwój wyposażenie.
W 1958r. dochód uzyskany z owych bali przeznaczono na zakup telewizora. W tym czasie w mieście było zaledwie kilka telewizorów i szkoła jako pierwsza mogła poszczycić się posiadaniem cudu techniki tych lat.
Jakub Jurek
Zobacz również art. "Kierownictwo szkoły" (lata 1945-2022)
Ta pierwsza szkoła w mieście należała do największych w województwie. Kolejne wizytacje stwierdziły dobry poziom nauczania i wychowania.
W połowie lat sześćdziesiątych minionego stulecia liczba uczniów przekroczyła 1200 w 30 oddziałach. Zarządzanie takim molochem wymagało dużych zdolności organizacyjnych i pedagogicznych kierownika szkoły, umiejętności współpracy z gronem nauczycielskim i komitetem rodzicielskim. Dobrze, że szkołą kierował mądry, zrównoważony człowiek o wrażliwym sercu i umiejętnościach zjednywania sobie ludzi.
Szeroką środowiskową działalność rozpoczęły działalność organizacje szkolne, tj. ZHP, PCK, Spółdzielnia Uczniowska. W szkole powstały zespoły artystyczne, chór, znany w mieście, prowadzony przez Stanisława Fuksę, znakomity zespół taneczny pracujący pod kierunkiem Heleny Zachęby, szkolne zespoły sportowe, zwłaszcza w piłce ręcznej chłopców.
Szkoła osiągała dobre wyniki dydaktyczne i wychowawcze. Było to także zasługą doskonałej kadry nauczycielskiej starszego pokolenia, osób takich jak Helena Zwiernicka, Eugenia Andryasiewicz, Stanisław Fuksa, Helena Ochnicz, Eugenia Mogilnicka, i młodszych, jak Czesław Kęśminowicz, Irena i Henryk Mazurkiewiczowie, Jan Róg, Stanisław Szypuła, Ryszard Nowicki i inni.
Pierwszym magistrem, który trafił do szkoły, był Czesław Kęśminowicz, historyk. Z czasem posypała się lawina młodych ludzi z wyższym wykształceniem.
20 listopada 1965r. w dwudziestolecie istnienia nadano szkole imię Stanisława Żeromskiego.
We wrześniu 1970 długoletni zasłużony kierownik szkoły Jakub Jurek przeszedł na zasłużony odpoczynek. Obowiązki kierownika szkoły objął pan Jan Róg. Kolejno dyrektorem brzeskiej „Jedynki” w latach 1974-1977 był wieloletni pedagog pan Stanisław Szypuła.
Od 1971 roku rozpoczęto remont kapitalny budynku szkolnego, który z małymi przerwami trwał do 1974. Zasadniczym zmianom uległa baza materialna szkoły. Uzyskano nowe pomieszczenia, wymieniono nowy sprzęt i pomoce naukowe, wykonano asfaltowe boisko szkolne. Dzięki sukcesywnemu kierowaniu na studia zaoczne – wszyscy nauczyciele uzyskali dodatkowe kwalifikacje w zakresie SN bądź studiów wyższych.
Wszystkie te zmiany nie pozostały bez wpływu na poziom pracy szkoły. Zlikwidowano drugoroczność uczniów, rozwinięto szereg różnorodnych form pracy z młodzieżą uzdolnioną oraz z uczniami mającymi trudności w nauce. Młodzież szkolna odnosi mnóstwo sukcesów w przeglądach artystycznych, sportowych, olimpiadach i konkursach.
W 1973r. Rada Pedagogiczna podjęła uchwałę o wdrażaniu unowocześnionego systemu wychowawczego. Szeroko rozwinięto samorządność młodzieży, uczyniono z uczniów współgospodarzy szkoły.
W 1975r. przypadło 30-lecie szkoły. W tym czasie w szkole pracowali:
Fragmenty broszury wydanej z okazji XXX-lecia szkoły
W latach 1977 – 1984 kierownikiem Szkoły był pan Marian Smogur. Jego następczynią była pani Alicja Chwiłkowska, która była dyrektorem w latach 1984-1987.
„Bo w „Jedynce” jest jak w rodzinie...”
Do 2000 roku ”Jedynka” była ośmioklasową szkołą podstawową, a po wprowadzeniu reformy oświatowej - sześcioklasową. Na przełomie wieku w naszej placówce istniały dwa typy szkoły: stara - ośmioklasowa i nowa - sześcioklasowa. W związku z reformą ze szkoły zniknęły takie przedmioty jak chemia czy fizyka.
Od 1987 r. do 2002 r. dyrektorem szkoły była pani Wiesława Andros. Jej następczynią dowodzącą szkołą do 2022r. była pani Dorota Majewska.
Felieton: "Pani Dyrektor i jej szkoła"
Od roku 2017/18 połączono Szkołę nr 1 oraz Gimnazjum nr 3 i obecnie funkcjonują jako PSP1 w dwóch budynkach.
Brzeska „Jedynka” doczekała się otwarcia Boiska Lekkoatletycznego przy ul. Monte Cassino oraz długo wyczekiwanego boiska przy ul. Bolesława Chrobrego. Przeprowadzono termomodernizację najstarszej szkoły w mieście.
Opracowanie:
Ewelina Gromadzka
Źródła:
https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?p=51&O=97695
